Senedin kaybolması, çalınması, yırtılması, yanması gibi benzeri durumlarda; talep halinde Asliye Ticaret Mahkemesi tarafından iptaline karar verilebilecektir. (TTK md. 651/1)
(https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6102.pdf)
6102 s. Türk Ticaret Kanununa göre bono veya senet de bulunması gereken zorunlu unsurlar 776. maddede düzenlenmiştir.
Buna göre; aşağıdaki unsurların bono veya senette bulunması zorunludur.
1-Senet metninde “bono” veya “emre yazılı senet” kelimesi,
2-Kayıtsız ve şartsız belirli bir bedeli ödeme vaadi,
3-Vade (Ödeme Tarihi),
4-Ödeme yeri,
5-Kime veya kimin emrine ödenecek ise onun adı,
6-Düzenlenme tarihi,
7-Düzenleme yeri
8-Düzenleyenin imzası.
Bu unsurlardan biri eksik ise senet veya bono kambiyo senedi vasfını kaybeder.
Ancak vadesi gösterilmemiş olan bono görüldüğünde ödenmesi şart olan bir bono sayılır.(TTK md. 777/2)
Fakat düzenlendiği yer gösterilmeyen bir bono düzenleyenin adının yanında yazılı olan yerde düzenlenmiş kabul edilir. (TTK md. 777/4)
Kıymetli evrakın zayi olduğu veya ziyaın ortaya çıktığı anda senet üzerinde hak sahibi olan kişi Asliye Ticaret Mahkemesinden senedin iptaline karar verilmesini isteyebilecektir. (TTK md. 651/2)
(https://kenangoksu.com/asliye-ticaret-mahkemesi/)
Senet veya çekin iptalini, senedin veya çekin kaybolduğu, zayi olduğu andaki yetkili hamil isteyecektir.
Keşidecinin senedin zayi olduğunu iddia ederek, iptal talebinde bulunmasında hukuki menfaati yoktur.
Çünkü, aksi halde çek bedelini ödemek istemeyen her keşideci; zayi veya iptal kararı aldırarak, çek veya senedin bedelini ödemekten kurtulabilir. Yasa bu durumu korumaz. Bu yönde bir çok yargı kararı bulunmaktadır.
İptal kararı üzerine hak sahibi hakkını senetsiz olarak da ileri sürebilecektir. Veya yeni bir senet düzenlenmesini isteyebilecektir. (TTK md. 652/1)
Yani senedi eline geçiren kişi bilinmiyorsa da, senedin iptaline karar verilmesi mümkündür. (TTK md. 759/1)
İptal isteminde bulunan kişi; senedin, elinde iken zayi olduğunu, kaybolduğunu, inandırıcı bir şekilde gösteren delilleri mahkemeye sunmak ve senedin bir suretini ibraz etmek veya senedin esas içeriği (senedin zorunlu unsurları vs.) hakkında bilgi vermekle yükümlüdür. (TTK md. 759/2)
Fakat ispatın kati olması aranmayacaktır. Senedin zayi olduğu intibasının uyanması yeterlidir.
Bununla beraber mahkeme; dilekçe sahibinin, iddialarını inandırıcı bulursa, verilecek ilanla, senedi eline geçireni, senedi belirli bir süre içinde getirmeye davet ile aksi takdirde senedin iptaline karar verileceğini ihtar edecektir. (TTK md. 760)
Senedin getirme süresi en az üç ay ve en çok bir yıldır.
Ancak bu süre, vadesi gelen senetler hakkında birinci ilan gününden, vadesi gelmeyen senetler hakkında vadenin gelmesinden itibaren işler.
Senedin getirilmesine ilişkin ilan; TTK 35. maddede yazılı gazete ile üç defa yapılacaktır.
Böylelikle, bu süre içinde senet bulunur ise mahkeme davacıya senedin iadesi için, senedi elinde bulundurana iade davası açması için süre verir.
Fakat elden çıkan senet, verilen süre içinde mahkemeye sunulmazsa, iptaline karar verilecektir. (TTK md. 764/1)
Senedin iptali halinde davacının iki seçimlik hakkı vardır.
İlk olarak, eğer vadesi gelmemiş ise; mahkemeden senedin yeniden düzenlenmesi isteyebilir.
İkincisi ise senedin vadesi gelmiş ise; alacağın tahsilini isteyebilir.
Dolayısı ile iptal kararı ile davacı/senet alacaklısı senetsiz olarak alacağını talep hakkını elde eder.
Yani senedin iptali halinde dahi, dilekçe sahibi borçluya karşı senetten doğan istem hakkını ileri sürebilecektir. (TTK md. 764/2)
Mahkeme, iptale karar vermeden önce, borçluya senet bedelini tevdi etme ve yeterli teminat karşılığında bunu ödeme yükümünü getirebilecektir.(TTK md. 765/1)
Teminat, poliçeyi iyiniyetle iktisap eden kişinin uğrayabileceği zarara bir karşılık oluşturur. Senet iptal edildiği veya senetten doğan haklar diğer bir sebeple ortadan kalktığı takdirde, teminat geri alınır. (TTK md. 765/2)
Çekişmesiz yargı işleri bir dava niteliğinde olmadığından; ticari nitelikteki çekişmesiz yargı işlerinde dava şartı olarak arabuluculuk hükümleri uygulanmayacaktır.
İptal talebi ile ödeme yasağı talebi mutlaka yapılmalıdır. Çünkü borçlu senedin bedelini kendisine ibraz edene ödemek zorunda kalabilir. Bu durum da hak kaybına sebebiyet verir.
Buna göre iptal kararı ile birlikte; senedin protesto edilmemesi ve borçlunun ödeme yapmaktan men edilmesi ve bu hususun muhataba bildirilmesi istenir. (TTK md. 757/1)
Ayrıca mahkeme, ödemeyi men eden kararında borçluya, vadenin gelmesi üzerine senet bedelini tevdi etmeye izin verir ve tevdi yerini gösterir.
Çek veya senedin bankaya tahsil için teslim edilmesinden sonra kaybolması, zayi olması çok sık rastlanan durumlardır.
Bu gibi durumlarda alacağın doğrudan bankadan istenebileceği gibi bir sonuç doğmaz. Yetkili hamil öncelikle keşideci ve cirantalara başvuru yolunu tüketmeli, alacağını tahsil edemediği hususu kesinleştikten sonra zararını karşılayamıyorsa bankaya haksız fiil hükümlerine göre başvurmalıdır. İcra takibine başlamadan önce veya takip sırasında hakkında takip yapılan keşideci veya cirantaların mal kaçırdığı durumlar da alacağa kavuşulamadığına karine olarak ileri sürülebilir.
Sonuç olarak; yukarıda bahsedilen hususları kavrayabilmek için teknik hukuk bilgisine ihtiyaç vardır. Senedin kaybolması halinde başvurulması gereken yolların çok iyi bilmesi gereklidir. Verimli bir sonuç alınması için her dosyanın ayrıntılı olarak değerlendirilmesi önem arz etmektedir. Bu durum Ticaret Hukuku avukatı seçerken doğru tercih yapmayı zorunlu kılmaktadır.
Daha kapsamlı bilgi almak için iletişim kısmından irtibata geçebilirsiniz.
